Gần đây, trên nhiều nền tảng mạng xã hội, hiện tượng "giật giàn" trong lễ Vu Lan đang khiến dân tình thích thú và chia sẻ rầm rộ.

Những đoạn clip ghi lại cảnh người dân hào hứng giành nhau đồ cúng được thả từ giàn cao, đồng thời được xem như… trò chơi may rủi, thu hút lượt xem và bình luận "khủng". Nhưng bên cạnh sự tò mò, không ít người còn nhầm lẫn nghi thức này với… giật cô hồn - một phong tục hoàn toàn khác.

"Giật giàn" - nghi lễ cộng đồng, hoàn toàn không phải "giật cô hồn"

"Giật giàn" hay còn gọi là "thí giàn" - một tập tục đặc trưng của cộng đồng người Hoa ở miền Nam Việt Nam, nhất là ở các tỉnh như Cà Mau hay Cần Thơ.

Sau phần cầu siêu trong lễ Vu Lan, người dân sẽ dựng một giàn cao tầm 3 - 5m tại một bãi đất trống hoặc mặt ruộng, trang trí lễ vật như gạo nếp, bánh kẹo, trái cây... Người làm lễ sẽ thả thẻ hoặc vật phẩm từ giàn xuống, và người dân ở dưới sẽ giành nhau ôm thật chặt như lấy lộc may mắn. Nghi thức này không chỉ là nghi lễ tâm linh, mà còn gắn liền với ý nghĩa báo hiếu và chia sẻ phước lành cho vong linh.

Được biết, người giật được thẻ sẽ sử dụng thẻ đó để đem đi đổi lương thực, chủ yếu là gạo hoặc món gì đó tùy người hảo tâm quyên góp.

Không giống với "giật giàn", "giật cô hồn" là một tập tục dân gian Nam Bộ gắn với lễ cúng cô hồn tháng 7 âm lịch. Sau khi cúng xong, gia chủ rải gạo, muối, bánh kẹo, tiền lẻ ra ngoài để bố thí cho các vong hồn và người nghèo.

Người dân - nhất là trẻ em, sẽ lao vào nhặt như lấy lộc. Tập tục vốn mang ý nghĩa chia phước nhưng về sau nhiều nơi biến tướng thành cảnh tranh giành hỗn loạn, nên một số địa phương đã khuyến cáo hoặc hạn chế để tránh mất an toàn và trật tự.

Sự nhầm lẫn giữa hai phong tục dễ hiểu, khi cả hai đều có từ "giật" trong đó và đều liên quan đến lễ Vu Lan. Tuy nhiên nội hàm thì khác biệt rõ ràng.

"Giật giàn" là nghi lễ cộng đồng mang tính kết nối, bao gồm sự chuẩn bị và tổ chức rõ ràng. Trong khi đó, 'giật cô hồn' ngày nay thường bị biến tướng thành hành vi tự phát, dễ khiến nghi lễ mất đi ý nghĩa ban đầu.

Nhiều người khi xem những clip người dân giương tay ôm chặt vật phẩm vẫn nghĩ đây… là phiên bản hiện đại của trò chơi dân gian. Song ẩn sau các khung hình náo nhiệt ấy là một nghi lễ tập thể, kết hợp giữa tâm linh, sự tôn kính và khát vọng may mắn.

Việc ghi nhận đúng truyền thống sẽ giúp giữ gìn bản sắc một nét đẹp văn hóa giàu giá trị, thay vì biến nó thành hiện tượng vô nghĩa.